Baraj Nedir?
Barajlar, genellikle dağların arasına, nehir sularının yolunu keserek arkasında göl oluşturmak amacıyla inşa edilirler. Barajlar nehir sularını kontrol için yapılırlar. Barajlar toprak dolgu, kaya dolgu veya beton olabilirler.
Bir Barajın Hikayesi
Dağlardan gelen nehir suları aşağı doğru akıp gider, bir deniz veya göle ulaşırlar. Yada yer altına sızıp kaynakları ve kuyuları beslerler. Seyahatleri esnasında nehirler şehirlere, köylere, fabrikalara ve çiftliklere su sağlarlar. Ancak akarsuların taşıdığı su her yıl yada yılın her mevsimi aynı miktarda değildir. Bazı kurak geçen yıllarda bazı akarsular tamamen kuruyabilir yada bazı ıslak yıllarda akarsular yatağına sığmayarak taşabilir. Aynı şekilde yılın farklı mevsimlerinde farklı miktarda su gelebilir. Yazın suya en fazla ihtiyaç duyulan zamanda nehirlerde su miktarı çok azalabilir. ve kışın, suya fazla ihtiyaç duyulmayan mevsimde nehirler çok miktarda su taşıyabilir. O halde nehirlerin taşıdığı suyu tutmanın bir yolu olmalı.
Fakat bu su akıp giderken nasıl tutacaksınız? Barajlarla… Bu dev bariyerler nehir sularını tutarlar. Arkalarında oluşan gölde tuttukları suyu biriktirirler. İhtiyaç duyulmayan zamanda gelen fazla suyu tutar ve ihtiyaç duyulan zamanda onu insanın hizmetine sunarlar. İnsan bu suyla içme, kullanma ihtiyacını karşılayabilir veya bitkileri sulamak için kullanır. Bitkilerin büyümesi için kökleri ile topraktan su almaları gerekir yoksa solarlar. Bitkinin kök bölgesine ihtiyaç duyduğu suyu, ihtiyaç duyduğu zamanda, ihtiyaç duyduğu miktarda vermeye sulama denir. Barajlar aynı zamanda elektrik üretir ve bizleri taşkından korur. Barajların göllerinde biriken ve yükselerek potansiyel enerji kazanan suların bu enerjisi önce kinetik enerjiye sonra da elektrik enerjisine çevrilir.
İnsanlar nehirler üzerine pek çok sebepten baraj inşa ederler: arazilerini taşkından korumak için, sulama yapmak için, enerji üretmek için, nehir yataklarını değiştirmek için, yapay göller oluşturmak için ve su seviyesini yükseltip teknelerle ulaşım sağlamak için… Ne için inşa edildikleri önemli olmaksızın bütün barajlar büyük miktardaki suyu tutacak kadar sağlam olmalıdır.
Baraj yapıldıktan sonra binlerce hektar alan, bu alanda yaşayan bitki ve hayvanlar suların yükselmesinden etkilenirler. Göl alanında yaşayan insanlar başka yerlere taşınmak zorunda kalırlar.
Fakat bunun sonucunda insanlar balıkçılık, yüzme, su kayağı, tekne gezileri için bir göle sahip olurlar. Enerji üretirler, içme-kullanma ve sulama suyu sağlarlar. Taşkından korunurlar.
Barajlar Neden Önemlidir?
Barajlar önemlidir. Çünkü; insanlara içme, kullanma ve sanayi suyu sağlar, sulama suyu sağlar, balıkçılık ve rekreasyon olanakları sağlar, hidroelektrik enerji elde edilmesini sağlar, nehirlerde suyun kontrolünü sağlar. Barajlar aynı zamanda insanları taşkın tehlikelerinden korur.
Barajlar nehirleri kontrol için kullanılır.
Barajlar Nasıl Çalışır?
Barajlar nehirden gelen suları,
– suyun yetersiz olduğu zamanlarda kullanmak için,
– taşkınla gelen fazla suların kontrollünü sağlamak için
göl alanında depolarlar.
Hidrolik Güç
Yeniden kazanılan enerji kaynaklarından biri olan hidrolik enerji (Hidro su demektir.) en çok kullanılanıdır. En eski enerji kaynaklarından biridir. İlk olarak binlerce yıl önce insanlar akan sudan faydalanarak tahta bir tekeri çevirip tahıl öğütmüşlerdir.
Hidrolik enerji kaynağı sudur. Bu nedenle hidroelektrik santrallar bir su kaynağı üzerinde olmak zorundadır.
Elektriği uzun mesafelere ileten teknoloji bulunduktan sonra hidrolik enerji daha da çok kullanılır olmuştur.
Hidroelektrik santrallar akan suyun gücünü elektriğe dönüştürürler. Akan su içindeki enerji miktarını suyun akış veya düşüş hızı tayin eder. Büyük bir nehirde akan su büyük miktarda enerji taşımaktadır. Ya da su çok yüksek bir noktadan düşürüldüğünde de yine yüksek miktarda enerji elde edilir. Her iki yolla da kanal yada borular içine alınan su, türbinlere doğru akar, elektrik üretimi için pervane gibi kolları olan türbinlerin dönmesini sağlar. Türbinler jeneratörlere bağlıdır ve mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürürler.
Türkiye’de işletilmekte olan toplam 172 adet hidroelektrik santral vardır.
HİDROLİK ENERJİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI:
Çoğu kişi hidrolik enerjiyi yakıtlardan elde edilen termik enerjiye nazaran daha ideal bir enerji olarak görmektedir. Termik enerjinin atık maddeleri vardır. Ama hidrolik enerji atık madde üretmez. Yani ne suyu ne de havayı kirletmez. Ancak doğal çevreyi etkilediği konusunda eleştiriler vardır. Örneğin: somon balıkları üremek için nehir yukarı yüzmek zorundadır. Ama barajlar onların yolunu kesmektedir.
Ancak baraj gölleri çevreyi olumlu olarak da etkilerler. Eskiden göl alanı çöl olan bölgelerde baraj sayesinde yağmur yağmaya başlamakta, bitki ve hayvan çeşitliliği artmaktadır.
Hidrolik güç yeniden kazanılabilir enerji kaynağıdır. Suyun hareketi bir çevrim içinde devamlıdır. Su göl ve denizlerden buharlaşır, bulutları oluşturur. Kar ve yağmur olarak yeryüzüne geri döner. Su tekrar nehirlere deniz ve göllere akar. Bu çevrim güneş sayesinde olur.
Hidrolik güçten enerji üretmek temiz, verimli ve etkili bir yoldur. Hidroelektrik santralların sisteminden geçen suların kalite ve miktarında değişiklik olmaz.
Türkiyedeki barajların yaklaşık dörtte biri elektrik enerjisi üretmektedir.
Türkiye’de hidroelektrik enerji üretimini arttıracak yapım aşamasında yeni pek çok proje vardır.
Türkiye’de Hidroelektrik Enerji
DSİ TÜRKİYE’DE SU KAYNAKLARINI GELİŞTİRME PROJELERİNİ GERÇEKLEŞTİRMEKTEN SORUMLUDUR.
DSİ HİROELEKTRİK ENERJİ ÜRETECEK PROJELERİ GELİŞTİRİR.
TÜRKİYE’DE BUGÜNE KADAR 172 HİDROELEKTRİK SANTRAL İŞLETMEYE ALINDI.
TÜRKİYE’DE BUGÜNE KADAR İŞLETMEYE ALINAN
13 700 MEGAWATT KURULU GÜÇTEKİ HİDROELEKTRİK SANTRALLARDA YILDA ORTALAMA 48 MİLYAR KİLOWATT SAAT ENERJİ ÜRETİLİYOR.
DSİ TARAFINDAN İNŞA EDİLEN HİDROELEKTRİK SANTRALLARIN
TOPLAM KURULU GÜCÜ 10 700 MEGAWATT.
DSİ TARAFINDAN İNŞA EDİLEN HİDROELEKTRİK SANTRALLARDA YILDA ORTALAMA 38,4 GİGAWATT SAAT ENERJİ ÜRETİLİYOR.
40,5 MİLYAR KİLOWATT SAAT ENERJİ ÜRETECEK 102 HİDROELEKTRİK SANTRALIN İNŞAATI DSİ YATIRIM PROGRAMINDA BULUNUYOR.
DSİ DÜNYANIN EN BÜYÜK SU PROJELERİNDEN BİRİ OLAN
GAP’I GERÇEKLEŞTİRİYOR.
GAP ‘DA 22 BARAJ, 19 HİDROELEKTRİK SANTRAL İNŞA EDİLECEK.
9 BARAJ VE 5 HİDROELEKTRİK SANTRALIN İNŞASI TAMAMLANDI.
GAP’DA TAMAMLANAN HİDROELEKTRİK SANTRALLARDA 20 MİLYAR KİLOWATT SAAT ENERJİ ÜRETİLİYOR. DEVAM EDEN PROJELER İLE 7 MİLYAR KİLOWATT SAAT DAHA ENERJİ ÜRETİLECEK.
DSİ SU KAYNAKLARINI GELİŞTİRME PROJELERİNDE ENTEGRE BİR YAKLAŞIM UYGULAR. DSİ SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMAYI BENİMSEMİŞTİR.
KAYNAK DSİ
Kürşat Aslantaş
